A.Kagame yahembewe guteza imbere umuco

Kuri uyu wa 03 Nzeri 2014 mu rugo rwa Musenyeri Philippe Rukamba niho Intiti zo mu nteko Nyarwanda y’ururimi n’umuco zashyikirije igihembo cyagenewe Musenyeri Alexis Kagame zishimira uruhare yagize mu guteza imbere ururimo n’umuco. Iki gihembo cyashyikirijwe Kaminuza yitiriwe Alexis Kagame cyakirwa na Diyosezi ya Butare.

Iki gihembo kigizwe na mudasobwa esheshatu z’agaciro ka miliyoni eshanu cyakiriwe n’umuyobozi w’iyi Diyosezi Mgr Rukamba.

Ubu butumwa, abo mu nteko y’ururimo n’umuco y’u Rwanda bavuga ko ari ishimwe rya Alexis Kagame wari umusaseridoti wa Diyosezi ya Butare bashimira  uruhare yagize  mu guteza imbere umuco Nyarwanda, no kuwugeza mu mahanga.

Uyu muhango warimo abapadiri benshi ba Diyosezi ya Butare n’abitwa ‘Intiti’ bagize Inteko Nyarwanda y’ururimi n’umuco, waranzwe no kuganira, gutebya, kubaza ibibazo biganisha ku muco no kubishakira ibisubizo

Mgr Gahizi Jean Marie Vianney, igisonga cya Musenyeri  Philippe Rukamba  akaba n’umuyobozi wa  Kaminuza  Gatorika y’u Rwanda yitiriwe Alexis Kagame ikorera i Save, yavuze ko izi mudasobwa zizagira icyo zifasha mu kunoza umurimo Mgr Alexis Kagame yatangije ndetse hakaba hari n’imirimo yakoraga igihari nk’inzu y’ibitabo bye, Inyandiko ze zitasohowe ndetse n’izasohowe zikeneye kwandikwa bundi bushya.

Ati “Izo Nyandiko ze n’ibitabo bye byashyizwe mu maboko ya Kaminuza Gatorika y’u Rwanda izakomeza kubyitaho hifashishijwe kandi iri shimwe rya mudasobwa.”

Ubuyobozi bw’iyi Kaminuza bwabwiye Umuseke bufite igitekerezo cyo gushyiraho  ishami ryo kwigisha ururimi rw’Ikinyarwanda n’izindi,  kandi bagiye gushyiraho ikigo cyita ku nyandiko za Mgr Alexis Kagame.

Umushumba wa Diyosezi ya Butare Mgr Philippe  Rukamba avuga ko Mgr Alexis Kagame yabayeho nk’umuntu atabona uko avuga mu mateka y’u Rwanda ndetse na Kiliziya.

Ati“Sinamwita Igihangange kuko yari umuntu utangaje, kugira ngo u Rwanda rumenyekane cyane niwe.  Yamamaje u Rwanda ku buryo bukomeye ndetse umuco w’u Rwanda.”

Mgr Rukamba avuga ko Kiliziya yakiriye neza iki gikorwa kandi bizayitera ingufu zo gukomeza gufatanya  n’abashinzwe guteza imbere umuco n’ururimi ndetse no gukomeza kubungabunga inyandiko za Mgr Kagame.

Nubwo bize Filosofiya hari byinshi bibaza

Mu kungurana ibitekerezo Mgr Gahizi yavuze ko hari amwe mu magambo yangwa guhamagarwa abo areba ariko mu by’ukuri ari ikinyarwanda.

Gahizi ati “Ese gusara iyo biza kuba byitwa kurimba  “Umurimbyi” ntibyari kuba ari igitutsi?… ndibuka kera turi abana bajyaga bafata inkono turiramo bavuga ko bayitekamo ibijumba by’imbwa ukumva utabirya.. n’iri jambo numva ryarafashe iyi sura bitewe nuko twabyise, nemera ko umuntu agomba kubaho yisanzuye ariko rimwe na rimwe hari ibyo dushobora kugenderaho na cya Kinyarwanda dusanganywe kikavamo ibindi.”

Akomeza agira ati “Bizageraho bamwe bange kwitwa “Igisonga”, tukagikuraho tukitwa “Umusonga” nta gisubizo twabona ariko ndumva twabitekerezaho”

Inteko Nyarwanda y’Ururimi n’Umuco ivuga ko amagambo nk’Ikimuga, Umusazi n’ayandi… ntaho byemejwe  mu mategeko ko bivaho, gusa bikaba ari ibitekerezo by’amashyirahamwe aharanira uburenganzira bw’abamugaye kuko mu muco umuntu wabaga ufite ikibazo yahabwaga akato. Ariko hakaba hataremezwa niba aya magambo yaravuyeho.

Ibindi bibazo bibazaga ni ukumenye niba amagambo akoreshwa mu buyobozi nka “Minisitiri”, “Depite” n’ayandi…bitazashakirwa amagambo y’Ikinyarwanda.

Bibaza kandi ibibazo byo kuvanga indimi mu nzego zitandukanye ndetse ikinyarwanda kikaba kidahabwa agaciro.

Nk’uko Intiti Soeur Mukabacondo Tereza abisobanura ngo ikibazo  cyo kuvanga indimi kigendanye n’amateka, n’ubwo n’abataragizweho ingaruka n’amateka  barugoreka nkana. Ibi ngo biri gushakirwa ibisubizo bitandukanye cyane ku makosa agaruka kenshi.

Amwe mu mateka ya Alexis Kagame

Umwalimu wa Filozofiya, umunyamateka, umwanditsi w’ibitabo, umusizi, umuhanga mu mitekerereze, abamuzi bakuru bavuga ko ariwe muhanga urenze abandi u Rwanda rwagize  mu bijyanye na Filozofiya, amateka, ubusizi n’ubuvanganzo.

Mgr Kagame Alexis yavutse kuwa 15 Gicurasi 1912 mu karere ka Rurindo Intara y’Amajyaruguru, yize amashuri muri  Seminari ya Kabgayi aho ubuhanga bwe bwatumye bamusimbukisha umwaka wa gatanu.

Mu 1936 yagiye mu iseminari nkuru ya Nyakibanda i Butare ndetse akaba yarahuguwe n’abasizi b’abahanga yohererejwe na Rudahigwa. Rudahigwa kandi yamuhaye uburenganzira bwo kumenya no kubika Ubwiru.

Mu mwaka wa 1950 Alexis Kagame yabaye umunyafurika wa mbere washyizwe mu banyamuryango b’Ikigo cy’Ububiligi cyari gishinzwe ubumenyi mu bihugu bwakoronizwaga.

Mu 1952, yerekeje i Roma muri Kaminuza yitiriwe St Gregoire ahakura Impamyabumenyi y’ikirenga muri Filozofiya.

Muri iyo myaka ya cyera yegenze mu bihugu by’u Busuwisi, u Budage, u Bubiligi, u Buhorandi n’u Bwongeleza.

Yigishije mu rwunge rw’amashuri i Butare, yigishije ubuvanganzo n’amateka y’u Rwanda  ndetse aba umuyobozi wa Seminar nto ya Kansi mu karere ka Gisagara ubu.

Yahinduye mu Kinyarwanda Isezeranio rishya muri Bibiliya, Igitabo cya Misa, Ibitabo by’amasomo akoreshwa mu misa, n’ibindi.

Kimwe mu gisigo cye nawe yahaga agaciro gakomeye ni “Umuririmbyi wa Nyiribiremwa”, yanditse izindi nyandiko zigera kuri 40 zibitswe muri Diyosezi ya Butare. Igisigo cyizwi cyane mu mashuri kitwa “Indyoheshabirayi” niwe wacyanditse n’ibindi…

Yakoze byinshi bishimwa byatumye mu 1979 Leta y’u Rwanda imugenera impeta y’ishimwe ryo kuba yarateje imbere umuco Nyarwanda. Yitabye Imana mu 1981.

BIRORI Eric
UM– USEKE.RW