Ikinyarwanda/Ikirundi mu ndimi 10 zivugwa cyane muri Africa

Muri Africa habarwa indimi zirenga 2 000, izirenga ijana nizo zivugwa neza n’abantu barenga miliyoni imwe nibura. Izivugwa cyane 10 zikurikirana gutya; Icyarabu kivugwa n’abantu miliyoni 150, Igiswahili (miliyoni 100) Amharic kivugwa na miliyoni 50, igi-Haussa (miliyoni 35), iki-Yoruba (miliyoni 30) Oromo (miliyoni 25) Ibo kivugwa na miliyoni 24, Ikinyarwanda n’ikirundi indimi zidatandukanye cyane zivugwa n’abarenga miliyoni 20) Ilingala (miliyoni 13) Isizoulou na Isixhosa (miliyoni 10).

Uvanyemo indimi zavuye mu mahanga nazo zivugwa muri Africa nk’igishinwa, igihindi, igisipanyole, igiportugali, igifaransa, icyongereza, Afrikaans, izindi ndimi zigera ku 2 000 zivugwa muri Africa zigabanyije mu miryango ine nk’uko bisobanurwa na Académie Africaine des Langues (Acalan) y’Umuryango wa Africa yunze ubumwe ifite ikicaro muri Mali.

Indimi zirenga 1 456 zivugwa mu gice kiri hagati y’imigezi minini ya Niger na Congo, 500 muri zo zikavugwa n’abantu bita aba Bantou ari naho higanje indimi nyinshi.

Ibihugu 10 bivuga igishwahili  

U Rwanda ubu narwo rufite ubushake bwo guhindura uru rurimo urw’igihugu habanje kurwigisha mu mashuri, nubwo bwose bitaraba ariko abahanga mu ndimi babara ko ruvugwa no mu Rwanda.

Agace kose ka Africa y’Iburasirazuba ndetse n’uburasirazuba bwa Congo ahabarirwa abantu bose hamwe miliyoni zigera cyangwa zirenga 150 bavuga uru rurimi nk’urundi bakoresha cyane cyane mu byashara. Uganda, Burundi, Kenya, Tanzania Somalia n’u Rwanda igiswahili kiravugwa.

Muri izi ndimi Bantou kandi Ikinyarwanda n’Ikirundi indimi abahanga mu ndimi bafata nk’impanga zivugwa n’abarenga miliyoni 20. Kimwe n’indimi za Isizoulou na Isixhosa muri Africa y’Epfo zivugwa  n’abarenga miliyoni 10 muri Africa y’epfo nazo zifatwa nk’indi zegeranye cyane.

Izindi ndimi zivugwa cyane ni Haoussa ruvugwa n’abagera kuri miliyoni35 muri Niger, Togo na Nigeria, Yoruba ruvugwa n’abagera kuri miliyoni 30 muri Nigeria, Benin na Togo hamwe na Ibo ruvugwa muri Nigeria gusa.

Oromo ni uruvuwa n’abaturage bagera kuri miliyoni 25 muri Ethiopia, Somalia, Kenya na Djibouti hamwe na Amharic ruvugwa n’abagera kuri miliyoni 50 muri Ethiopia, Sudan, Djibouti ndetse no hakurya muri Yémen.

UM– USEKE.RW